ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

        Κάποιοι, τέτοιες ημέρες, συνεχίζουνε αλόγιστα τις μάταιες συζητήσεις για τον αν η Πρωτομαγιά είναι “αργία ή απεργία”.  Εμείς, από αυτό το blog, αφήνοντας τις όποιες – αλλά καθόλου αμελητέες – πολιτικές προεκτάσεις και συμβολισμούς της ημέρας, θα κάνουμε μία αναδρομή στο πολύ μακρινό παρελθόν για να ανακαλύψουμε μαζί τις ρίζες αυτής της γιορτής που υποδέχεται τον Μάη, τον μήνα που η φύση βρίσκεται στα καλύτερά της.

       Η πρώτη ημέρα του Μαϊου λοιπόν, είναι ημέρα εορτασμού της άνοιξης για πολλές χώρες του βόρειου ημισφαιρίου. Ο εορτασμός της έχει τις ρίζες του στις παγανιστικές εορτές του παρελθόντος, με πολλά από τα αρχαία έθιμα να επιβιώνουν μέχρι και σήμερα. Η σημασία της ημέρας της Πρωτομαγιάς για τους αρχαίους λαούς οφείλεται στο γεγονός πως ημερολογιακά (για το βόρειο ημισφαίριο) η πρώτη ημέρα του Μαΐου βρίσκεται ανάμεσα στην εαρινή ισημερία και το θερινό ηλιοστάσιο. Τοποθετείται δηλαδή στην αρχή της άνοιξης. Όμως για πολλές προ-χριστιανικές παγανιστικές κοινωνίες της Ευρώπης η Πρωτομαγιά εορτάζονταν ως η πρώτη ημέρα του καλοκαιριού. Έτσι το Θερινό Ηλιοστάσιο στις 21 Ιουνίου συνέπιπτε με τη μέση του καλοκαιριού. Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, πολλά πράγματα και σύμβολα αλλιώθηκαν, όμως τίποτε δεν στάθηκε ικανό να ακυρώσει τον εορτασμό της. ‘Ετσι με κάποιο τρόπο – όπως συμβαίνει σε ανάλογες περιπτώσεις – πολλά στοιχεία της “προσαρμόστηκαν” στη νέα θρησκεία.  Στις μέρες μας ολοένα και περισσότεροι ερευνητές, μελετώντας ιστορικές πηγές, αποκαλύπτουν καινούρια ευρήματα για την αρχαία αυτή γιορτή και έθιμα που εντοπίζονται από τα βάθη των αρχαίων χρόνων, σε πολλές περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου.

ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

       Ο Μάιος, γνωστός στους διάφορους πολιτισμούς με διαφορετικά ονόματα, ονομάστηκε έτσι από τη ρωμαϊκή θεότητα “Maja” (Μάγια), της οποίας το όνομα προήλθε με τη σειρά του από την ελληνική λέξη “Μαία”, τροφός και μητέρα. Η Μάγια ταυτίστηκε και με την, Ατλαντίδα νύμφη, Μαία, μητέρα του Ερμή στον οποίο και αφιερώθηκε ο μήνας. Σύμφωνα με τον τρόπο διαίρεσης του χρόνου των αρχαίων Ελλήνων, ο Μάιος αντιστοιχούσε σε μέρος των μηνών Μουνιχιώνα και του Θαργηλιώνα, με τον τελευταίο να σημαίνει το μήνα που ο ήλιος καίει, θερμαίνει τη γη.

      Η Πρωτομαγιά  έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, τότε που οι εκδηλώσεις που γίνονταν είτε για τη Θεά Δήμητρα, είτε για τον Διόνυσο, είχαν σκοπό να γιορτάσει ο κόσμος τη γονιμότητα των αγρών, την καρποφορία της γης, την άνθιση της φύσης, το οριστικό τέλος του χειμώνα και τον ερχομό του καλοκαιριού.

     Η φυσιογνωμία του Μαΐου στη λαϊκή αντίληψη είναι δίσημη: Συνυπάρχει σ’ αυτήν το καλό και το κακό, η αναγέννηση και ο θάνατος. Όλες αυτές οι ιδιότητες συγκλίνουν και συγκεντρώνονται στην πρώτη του μέρα, την Πρωτομαγιά. Ο εθιμικός εορτασμός της ως της τελικής νίκης του καλοκαιριού κατά του χειμώνα και της κατίσχυσης της ζωής επί του θανάτου έχει μακρότατη παράδοση με ρίζες που ανάγονται σε προχριστιανικές αγροτικές λατρευτικές τελετές που αποσκοπούσαν στη γονιμότητα των αγρών και, κατ επέκταση, και των ζώων και των ανθρώπων.

Daemonia Nymphe - Nature's Metamorphosis

      Οι αρχαίοι Έλληνες, ως φλογεροί φυσιολάτρες, γιόρταζαν την άνθιση των λουλουδιών και τον ερχομό της άνοιξης. Aπό τα αρχαιότερα χρόνια του πολιτισμού τους, που έφθασε στην Eλλάδα από τη Θράκη το ‘ρόδο’(τριαντάφυλλο) μαζί με τις Oρφικές διδασκαλίες, το άνθος αυτό έγινε σύμβολο και υμνήθηκε ως η νύμφη των ανθέων. Ο Aνακρέων ύμνησε έτσι το άνθος αυτό του Mαγιού:

“Pόδον, άνθος των ερώτων
αναμίξωμεν τω Bάκχω
ρόδον, ωραίον άνθος
ενθέντες τοις κροτάφοις
ευθυμήσωμεν εν τούτοις”

      Η γιορτή, όμως, της άνοιξης, η αρχαία Πρωτομαγιά, πήρε σιγά-σιγά κι επίσημη μορφή. Από τις παλαιότερες γιορτές, δημιουργήθηκαν τα Ανθεστήρια, η γιορτή των λουλουδιών. Αυτή ήταν η πρώτη επίσημη γιορτή ανθέων των Ελλήνων. Ιδρύθηκε πρώτα στην Αθήνα, όπου με μεγαλοπρέπεια βάδιζαν προς τα ιερά πομπές με κανηφόρες, που έφερναν άνθη. Έπειτα τα Ανθεστήρια διαδόθηκαν και σ’ άλλες πόλεις της Ελλάδος και πήραν πανελλήνια μορφή.

      Στα Ανθεστήρια της Ελλάδας “ανασταινόταν” ο σκοτωμένος Ευάνθης: θεός, επίθετο του Διόνυσου, που από το χυμένο αίμα του φύτρωσε, σύμφωνα με το μύθο, η άμπελος. Δρώμενο της Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα, που κράτησε μέχρι τα νεότερα χρόνια, ήταν η “Ανάσταση του Μαγιόπουλου”: Ένας έφηβος μιμούνταν στα ξέφωτα του δάσους τον πεθαμένο, τάχα, Διόνυσο. Κοπέλες τον στόλιζαν με άνθη και του τραγουδούσαν τον “κομμό”, το θρήνο και τον οδυρμό, μέχρι που εκείνος να ‘αναστηθεί’ και μαζί με αυτόν όλη η φύση.

Daemonia Nymphe –  The Orphic Hymn to Dionysos 

       Όλες αυτές εκδηλώσεις της Πρωτομαγιάς, που γίνονταν συνήθως είτε για τη Θεά Δήμητρα, είτε για τον Διόνυσο, είχαν σκοπό να γιορτάσει ο κόσμος τη γονιμότητα των αγρών, την καρποφορία της γης, την άνθιση της φύσης, το οριστικό τέλος του χειμώνα και τον ερχομό του καλοκαιριού.

       Όταν η ειδωλολατρία προσωποποίησε τις ιδιότητες της Φύσης και τις προσκύνησε σαν συγκεκριμένους θεούς, τότε τις αρχικές εκείνες γιορτές της άνοιξης μοιράστηκαν μεταξύ τους η Ίσιδα,  ο Απόλλωνας και  η Χλωρίδα / Χλώρις (Flora). Και έτσι λοιπόν αντί για την αρχική και ενστικτώδη εκείνη χαρά των ανθρώπων από τη θέα της ζωής που ξαναγεννιέται στη φύση, γιόρταζαν οι δικοί μας πρόγονοι , από υποχρέωση πια, γιορτές, σαν τα Ανθεσφόρια περίπου, τα Ηροσάνθεια, τα Χλόεια, τα Θαλήσια και τέλος τα περίφημα Διονύσια, για των οποίων την εξύμνηση συναγωνίζονται οι μεγαλύτεροι λυρικοί ποιητές της Ελλάδας.

Υπάρχει φυσικά και η θεωρία, σχετικά με την έναρξη του συγκεκριμένου εορτασμού, που ανάγεται σε ακόμη παλαιότερα χρόνια. Οι αρχαίοι Έλληνες διοργάνωναν κάθε χρόνο, μια ανοιξιάτικη γιορτή για την Ρέα, ​​την θηλυκή Τιτάνα που θεωρήθηκε η μητέρα των πρώτων Θεών, συμπεριλαμβανομένων αρκετών Ολυμπιονικών και έτσι ήταν η Μεγάλη Μητέρα που ονομάστηκε και “Βασίλισσα του Ουρανού”. 

ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ

Prydwyn - Attis & Cybele

       Όταν οι Ρωμαίοι κατάκτησαν την Ελλάδα, η γιορτή της Πρωτομαγιάς, δεν έπαψε να υπάρχει αλλά εμπλουτίστηκε, γιατί και οι δύο λαοί πίστευαν ότι τα λουλούδια αντιπροσωπεύουν την ομορφιά των θεών και φέρνουν δύναμη, δόξα, ευτυχία και υγεία. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είναι σημαντική εδώ, επειδή ανέλαβε την μεταλαμπάδευση της εορτής σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης και των Βρετανικών Νησιών. Η μυθολογία, οι σχετικές τελετουργίες και γιορτές εξαπλώθηκαν εκεί και εξομοιώθηκαν με την τοπική θρησκεία, τη μυθολογία, τις αργίες και τα έθιμα. Ένα από τους κεντρικούς μύθους εδώ είναι σχετικός με την μικρασιατική φρυγική θεότητα  Κυβέλη (Cybele). Η Κυβέλη και ο γιος-εραστής της, o Άττις, βρισκόταν στο επίκεντρο της Ρωμαϊκής γιορτής “Χιλάρια” (από την ελληνική Ιλάρια / hilaria -χαρά). Λάμβανε χώρα μεταξύ της εαρινής ισημερίας και της 1ης Απριλίου. Στη γιορτή αυτή, ένα πεύκο (αυτό του Άττι) κοβόταν και απογυμνωνόταν από τα κλαδιά του, και το τύλιγαν με λινό ύφασμα, σαν μούμια και διακοσμημένο με βιολέτες (λουλούδι της Κυβέλης). Στη συνέχεια μεταφέρονταν στο ναό της Θεάς,  σε φορτάμαξες, κάτι που παρέπεμπε σε κηδεία, καθώς ο Άττις ήταν "νεκρός" μέσα στο δέντρο. Ακολουθούσαν μέρες φρενήρους θλίψης και πένθους, γνωστών ως “ημερών του αίματος” (λόγω των αυτό-μαστιγωμάτων). Στη συνέχεια, την ημέρα της Πρωτομαγιάς, ο Άττις ‘ανασταινόταν’, έβγαινε από το δέντρο, επανασυνδέονταν με την Κυβέλη, συμβολίζοντας έτσι την άνοιξη. Στη συνέχεια, δίπλα στον ναό της Κυβέλης, οι άνθρωποι γιόρταζαν, γύρω από το δέντρο.

Oyneng Yar - Faun

        Μια δεύτερη εκδοχή, για την προέλευση της εορτής στην αρχαία Ρώμη, αφορούσε την Flora (από το ελληνικό ‘Chloris’ / χλωρίδα), θεά των λουλουδιών και της άνοιξης. Όπως μας πληροφορεί ο Οβίδιος, σύμφωνα με την μυθολογία, αυτή ήταν αρχικά μια όμορφη νύμφη στα Ηλύσια Πεδία, προσφέροντας τις υπηρεσίες και σερβίροντας τους εκεί τυχερούς νεκρούς. Εκεί γνωρίζει τον Ζέφυρο, θεό του Δυτικού ανέμου, ο οποίος ταυτίζεται με τις ανοιξιάτικες βροχές και την ακόλουθη ανάπτυξη των λουλουδιών. Θα παντρευτούν και θα αποκτήσουν ένα γιο, τον Καρπό (“καρπός”, που σημαίνει “φρούτο” ή “σοδειά”). Ως γαμήλιο δώρο, ο Ζέφυρος γεμίζει τα χωράφια της Flora / Χλώρης με λουλούδια, τα οποία εξαπλώνονται – μέσω των σπόρων τους – σε όλη τη Γη, γεμίζοντάς την με χρώμα, ενώ μέχρι τότε ήταν μονόχρωμη. Έτσι την κάνει επίσημα Θεά της Άνοιξης. Στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. ιδρύθηκε στην αρχαία Ρώμη ένα φεστιβάλ προς τιμήν της Θεάς, που διαρκούσε από τις 28 Απριλίου έως τις 2 Μαΐου. Περιλάμβανε θεατρικές παραστάσεις, θυσίες καθώς και μια μεγάλη πομπή περιφοράς ενός αγάλματος της Θεάς, γύρω από το Circus Maximus. Εκεί γινόταν απελευθέρωση λαγών και τράγων, όπως επίσης και μοίρασμα μεγάλων ποσοτήτων φασολιών, βίκων και λούπινων (όλα σύμβολα γονιμότητας) στο παρευρισκόμενο πλήθος. Οι καλεσμένοι φορούσαν πολύχρωμα ρούχα που συμβόλιζαν τα λουλούδια και την άνοιξη. Για την Flora γινόταν επίσης, προς τιμήν της, μια μεγάλη γιορτή τριαντάφυλλου, στις 23 Μαΐου.

Ο μύθος της Flora είναι κομψά απεικονισμένος στη διάσημο πίνακα ζωγραφικής “Primavera” του Botticelli. Σε μια άκρη απεικονίζεται ο Ζέφυρος και στα αριστερά του είναι η Primavera (Flora), στην οποία η νύμφη Χλώρη είχε μεταμορφωθεί μετά το γάμο της. Εμφανίζεται με ένα πολύχρωμο ‘ανθισμένο’ φόρεμα, σκορπώντας λουλούδια πάνω στο έδαφος. Ένα φόρεμα με βάση εκείνο της Αφροδίτης, όταν αυτή ξεπρόβαλε από τη θάλασσα, ντυμένη στα χρώματα των λουλουδιών της άνοιξης.

ΣΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

      Στα βυζαντινά χρόνια, στην Κωνσταντινούπολη, πραγματοποιούνταν ειδική τελετή στο Στάδιο της πόλης, με την παρουσία του αυτοκράτορα, στη διάρκεια της οποίας ο λαός υποδεχόταν με ύμνους τον ερχομό της άνοιξης. Oι χρονογράφοι και οι ιστορικοί, που ασχολήθηκαν με την ιστορία της Eπτανήσου, διέσωσαν την περιγραφή των εθίμων της Πρωτομαγιάς από την μεσαιωνική Κέρκυρα όπου ήταν αληθινή τελετουργία! Το νησί από το 1272 ως το 1386 έμεινε κάτω από την κυριαρχία των Aνδεγαυών, Γάλλων αρχόντων της Nεάπολης. Το νησί χωρίστηκε σε μερίδια (τιμάρια) και τα μοιράστηκαν οι Iταλοί και Γάλλοι πολεμικοί αρχηγοί, που βοήθησαν τους Aνδεγαυούς στην κατάκτηση του νησιού. Ένα από τα τιμάρια αυτά ήταν και των “Aτσιγγάνων”, γιατί όλοι οι Aτσίγγανοι, που ήταν τότε στην Kέρκυρα ήταν δούλοι της γης σ αυτό το τιμάριο. 

       O Bαρώνος, που ήταν εξουσιαστής του τιμαρίου είχε το δικαίωμα να φυλακίζει, να εξορίζει και να βασανίζει τους δούλους του Aτσιγγάνους. Oι Aτσίγγανοι, λοιπόν, κάθε πρώτη του Mάη έμπαιναν στην πόλη της Kέρκυρας όλοι μαζί. Mπροστά πήγαινε η σημαία με τα σήματα ευγενείας του Bαρώνου και ακολουθούσαν μουσικά όργανα, φλογέρες και τύμπανα. Έφερναν μαζί τους από την εξοχή κι ένα κορμό κυπαρισσιού, στολισμένο με πολύχρωμα λουλούδια, κορδέλες, μεταξωτά μαντήλια, μπαμπάκι σε τούφες, κόκκινα αυγά του Πάσχα, κουκουνάρες, περιστέρια και όρνιθες ζωντανές, φρούτα χρυσωμένα και κάθε τι που βγαίνει την άνοιξη. M' αυτόν τον μεγαλόπρεπο “Mάη” πήγαιναν έξω από το μέγαρο του Bαρώνου και τον εγκωμίαζαν με στίχους. Την επόμενη της Πρωτομαγιάς ο Bαρώνος επιθεωρούσε τους δούλους του κι εισέπραττε από τον καθένα τους τον τιμαριωτικό φόρο: 17 άσπρα περιστέρια και 2 όρνιθες για κάθε παντρεμένο και 1 χρυσό φλουρί για τον σημαιοφόρο. Έθιμα πρωτομαγιάτικα που μερικά από αυτά εξακολουθούν να υφίστανται ακόμη (σε πιο απλοϊκή μορφή φυσικά) και στη σημερινή Kέρκυρα.

        Με το πέρασμα των αιώνων, η αρχική έννοια της Πρωτομαγιάς αλλοιώθηκε και επιβίωσαν έθιμα ως απλές λαϊκές γιορτές (περιφορά δέντρων, πράσινων κλαδιών ή στεφάνων με λουλούδια, ανακήρυξη του βασιλιά ή της βασίλισσας του Μάη, χορός γύρω από ένα δέντρο ή ένα στολισμένο κοντάρι-γαϊτανάκι). Σε πολλές περιοχές της προχριστιανικής Ευρώπης, οι άνθρωποι είχαν διάφορες γιορτές με βάση τις ισημερίες και τις διάφορες γωνίες πρόσπτωσης των ηλιακών ακτίνων στη γη. Τέτοιες ήταν π.χ. τα λεγόμενα Candlemas, τα Lammas και το Halloween. Αν όμως το Halloween, για παράδειγμα, ήταν μια γιορτή για τον θάνατο, τον άλλο κόσμο και τους τάφους,  η Πρωτομαγιά, διαμετρικά αντίθετη στον κύκλο του έτους, ήταν πάντα μια γιορτή για την ζωή, τον έρωτα, την ανθοφορία (άρα και τη γονιμότητα, την σύλληψη), της εξοχής.

Huron 'Beltane' Fire Dance - Loreena McKennitt

        Στην προ-χριστιανική βόρεια Ευρώπη γιόρταζαν την Πρωτομαγιά με μεγάλες γιορτές όπως το κέλτικο Μπελτέιν (Beltane) και την εωσφορική γιορτή της ‘Νύχτας του Walpurgis’, στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη, κυρίως στη Γερμανία. Εκεί μάλιστα, την Παραμονή της Πρωτομαγιάς (30 Απριλίου), που ονομαζόταν και “Hexennacht” / Witches Night – και δραματοποιήθηκε από τον Goethe στο έργο του ‘Faust’ – λέγεται  ότι συγκεντρώνονταν μάγισσες στην κορυφή Brocken ενός βουνού.  Μετά την έλευση του Χριστιανισμού στην περιοχή, επικράτησε η άποψη ότι οι μάγισσες έκαναν συναντήσεις με τον Διάβολο.

Το όνομα Walpurgis, που περιγράφει στην πραγματικότητα την Εύα, το πήρε από την Αγία Walpurga (περίπου 710-778 μ.Χ.), η οποία λέγεται ότι έφερε τον Χριστιανισμό στη Γερμανία τον 8ο αιώνα. Όμως σε πολλές περιοχές της γερμανικής υπαίθρου ο ερχομός του Μαΐου συνοδεύεται, μέχρι και σήμερα, από παγανιστικές γιορτές. Σε κάποια χωριά, τη νύχτα πριν από την Πρωτομαγιά, οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές και πετούν μέσα μια μάγισσα φτιαγμένη από άχυρα για να εξαγνίσουν τα κακά πνεύματα. Το Μπελτέιν γιορταζόταν στην Ιρλανδία, τη Σκωτία και τη Νήσο Μαν, ενώ παρόμοιες γιορτές γίνονταν στην Ουαλία, τη Βρετάνη και την Κορνουάλη. Η λέξη “Μπελτέιν” προέρχεται από την ιρλανδική λέξη «Bealtaine» (ιρλαν. Beltene, “ζωηρή φωτιά”). Πιθανότατα υπάρχει σχέση με τον γαλατικό θεό Belenos (“λαμπερός”). Πηγές του 10ου αιώνα αναφέρουν ότι οι δρυΐδες άναβαν μικρές φωτιές στις κορυφές των λόφων και οδηγούσαν τα κοπάδια του χωριού προς τα εκεί, προκειμένου να εξαγνιστούν από τη φωτιά, ενώ οι άνθρωποι πηδούσαν ενθουσιασμένοι πάνω από τις φωτιές. Η μέρα γιορτάζεται ακόμα σε μερικές περιοχές, όπως στο Εδιμβούργο της Σκωτίας, όπου διοργανώνεται το ομώνυμο φεστιβάλ.

Στην Ιρλανδία, το έθιμο αυτό επιζεί μόνο στην επαρχία Λίμερικ. Ένα άλλο έθιμο που επέζησε ακόμη και μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα στην Ιρλανδία, ήταν το κρέμασμα ενός κλαδιού στις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών, το οποίο συνήθως ήταν κλαδί από φλαμουριά ή κράταιγο. Με τον εκχριστιανισμό της Ευρώπης, οι περισσότερες από τις γιορτές αυτές είτε απαγορεύτηκαν είτε μεταμορφώθηκαν, απορροφήθηκαν και μετονομάστηκαν προκειμένου να αποκτήσουν χριστιανικό χαρακτήρα και να κερδίσουν οπαδούς (όσους είχαν απομείνει στην παλιά θρησκεία).

Walpurgisnacht - Faun

         Οι διάφορες τελετουργίες που αφορούσαν τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς εκείνης της εποχής (γνωστές και ως "Maying", στην Αγγλία) άρχιζαν με μια μεγαλειώδη φωτιά, την παραμονή. Κατόπιν, εκείνο το βράδυ νεαρά κορίτσια  κι αγόρια θα αποσύρονταν στο δάσος. Εκτός από το σεξ, θα συγκέντρωναν λουλούδια πλεγμένα σε γιρλάντες (κυρίως βιολέτες και μαργαρίτες), κλαδιά φρέσκου μοσχοκάρυδου ή βατόμουρου και ένα κορμό δέντρου, ο οποίος θα αποτελούσε τη βάση για το γαϊτανάκι (Maypole) που θα το έφερναν στο χωριό/πόλη για να ανεγερθεί την επόμενη μέρα στην κεντρική πλατεία. Ο κορμός του δέντρου απογυμνώθηκε από τα κλαδιά του, αν και σε κάποια μέρη τα κλαδιά και τα φύλλα στο φλοιό έμειναν άθικτα, υπενθυμίζοντας ότι δεν ασχολούνταν μόνο με μια ζωή αναπαράστασης αλλά με κάτι ιερό που έχει ένα θεϊκό δέντρο ή βλάστηση) πίσω από αυτό. Αργότερα υπονοήθηκε ότι τα αγκάθια αντιπροσωπεύουν τα βάσανα (Το αγκάθινο στεφάνι του Χριστού) και επομένως η κάλυψή τους με λουλούδια αντιπροσωπεύει το τέλος των δεινών του χειμώνα.) Προς τι όμως η τελετουργία με το δέντρο; Ας θυμηθούμε εδώ ορισμένες μυθολογικές πτυχές των δέντρων: Τα δέντρα είναι τα ψηλότερα και πιο σεβαστά ζωντανά πράγματα στη γη. Η ζωή τους εκτείνεται σε πολλές ανθρώπινες γενιές και έτσι αντιπροσωπεύουν τη μακροζωία. Είναι πράσινα και είτε παραμένουν έτσι όλο το χρόνο (evergreens) είτε αναπτύσσουν νέο φύλλωμα κάθε άνοιξη. Συνεπώς, αντιπροσωπεύουν τη ζωή, τη διατήρησή της και την ανανέωσή της. Και δεδομένου ότι η ζωή ήταν θεϊκή, τα δένδρα συνδέονταν με μία ή άλλη θεότητα (αρσενικό ή θηλυκό) ή πνεύμα δέντρου / βλάστησης. Είναι σημαντικό ότι τα δέντρα δεν υπάρχουν μόνο στη σφαίρα της γης, αλλά αναπτύσσονται οι ρίζες τους στη γη, προς το εσωτερικό του εδάφους, το θεϊκό βασίλειο του κάτω κόσμου. Από την άλλη πλευρά αναπτύσσουν τα κλαδιά τους προς τα πάνω, προς τον ουρανό. Τα δέντρα χρησιμεύουν έτσι ως μέσο πρόσβασης στον Θεό, τόσο στον ουρανό όσο και στον κάτω κόσμο. Και στις δύο περιπτώσεις είναι αγωγοί για το θεϊκό.

Queen of the May - Inkubus Sukkubus (1994)

      Αφού έφερναν λοιπόν το Μαγιό-δεντρο, το  ζωγράφιζαν ή το χάραζαν με σπείρες ή οριζόντιους δακτυλίους και το διακοσμούσαν με λουλούδια, γιρλάντες και κορδέλες. Στη συνέχεια το στήριζαν όρθιο στο κέντρο του χωριού, όπου θα γινόταν το πανηγύρι. Σε ορισμένες τοποθεσίες, μικρότερα δέντρα (Μαγιόξυλα) τοποθετούνταν μπροστά στα σπίτια των ανθρώπων. Κανονικά, χρησιμοποιούνταν μόνο μία φορά, αλλά με το πέρασμα του χρόνου τα “Maypoles” στις μεγάλες πόλεις έτειναν να γίνονται μόνιμα κι  επαναχρησιμοποιούνται κάθε χρόνο μέχρι τελικά να φθαρούν εντελώς. Το μεγαλύτερο ήταν ανεγερμένο το 1661 στο Λονδίνο στο Strand, υψωμένο πάνω από 134 πόδια και διήρκεσε πάνω από 50 χρόνια. Όταν αφαιρέθηκε, ο Sir Isaac Newton το αγόρασε και το χρησιμοποίησε για την υποστήριξη του νέου του, μεγάλου τηλεσκοπίου, του Huygen.

 Maypole Dance 

      Το πρωί οι νέοι θα πήγαιναν σε όλα τα σπίτια στην πόλη/χωριό, τραγουδώντας τραγούδια και διακοσμώντας το εξωτερικό των σπιτιών και των αγκάθινων θάμνων με τα λουλούδια που είχαν συγκεντρώσει. Μερικές φορές επίσης έφεραν μια κούκλα ή ένα μικρό άγαλμα της ‘Βασίλισσας του Μαΐου’ (May Queen). Φυσικά το κεντρικό έθιμο της γιορτής ήταν η δραματοποίηση της May Queen:  Μια νεαρή κοπέλα ντυμένη με άσπρο φόρεμα, κεντημένο με λουλούδια που αντιπροσώπευε τη θεά στην παρθενική της όψη. Οι εορτασμοί γύρω από το δέντρο, αργότερα την ημέρα, περιελάμβαναν μια τυπική δοκιμασία, όπου η βασίλισσα του Μαΐου νικήσει τη Βασίλισσα του Χειμώνα και παντρεύεται τον ‘May King’, έναν άνδρα καλυμμένο εξ’ ολοκλήρου με καταπράσινο φύλλωμα. Αυτός ο εικονικός ιερός γάμος, σηματοδοτεί την αναγέννηση της γονιμότητας στη βάση ενός συμβόλου με προφανή φαλλικό νόημα. Μετά από αυτό οι άνθρωποι γιορτάζαν με χορό και τραγούδια γύρω από το Maypole, το πασίγνωστο – κυρίως από τις Απόκριες – “γαϊτανάκι”. Τα περίτεχνα σχέδια στους χορούς αυτούς, που βλέπουμε να εκτελούνται εως σήμερα, είχε να κάνει με ένα περίπλοκο πλέξιμο με κορδέλες. Αρχικά ήταν βέβαια αρκετά πιο απλό. Με την πάροδο του χρόνου, ο λεγόμενος ‘χορός Morris’ (που πιθανότατα προέρχεται από ένα χορό των σπαθιών στη μαυριτανική Ισπανία) έγινε μέρος των εορτασμών, κυρίως στην Αγγλία.

May Day Celebrations (England)

      Ειδικά στην Αγγλία, η “Bασίλισσα του Μαΐου” ήταν ένα κορίτσι (συνήθως μία όμορφη έφηβη) που επιλεγόταν να οδηγήσει  μια παρέλαση για τις εορταστικές εκδηλώσεις της Πρωτομαγιάς.
Φορούσε ένα κατάλευκό φόρεμα, που συμβολίζει την καθαρότητα κι ίσως μια τιάρα ή ένα στέμμα.
Μέλημά της ήταν να κηρύξει την έναρξη των εορτασμών. Ήταν στεφανωμένη με λουλούδια και συνήθως έκανε μια σύντομη ομιλία πριν αρχίσει ο χορός. Σύμφωνα με την παράδοση πριν τη γιορτή, πρωινές μέρες, οι γυναίκες θα έφευγαν νωρίς και θα έμπαιναν στα χωράφια και τα λιβάδια για να πάρουν λίγη από την πρωινή δροσιά, ρίχνοντάς την στα πρόσωπά τους και η οποία θεωρούνταν ότι είχε μαγικές θεραπευτικές και καλλυντικές ιδιότητες. Η γιορτή στο τέλος περιλάμβανε την ανταλλαγή δώρων. Αυτά ήταν κυρίως ονομαστικά και συμβολικά και περιελάμβαναν αυγά, τσάι, μπέικον, λουκάνικα, κρέμα, κέικ αλλά και χρήματα. Εξακολουθούσε να πιστεύεται ότι η γενναιοδωρία ενός δώρου στους νεαρούς θα επηρέαζε το μέγεθος της ευλογίας που θα τους επιστρεφόταν, με θεϊκό τρόπο.

The May Queen – Robert Plant

       Ήταν επίσης μια ευκαιρία για τους λεγόμενους ‘χορούς Morris’. Οι μελετητές έχουν υποθέσει ότι τα υπερβολικά άλματα των χορευτών Morris χρησίμευαν ως ικανότητα να γοητεύσουν το αντίθετο φύλο αλλά και να ‘υποδείξουν’στις καλλιέργειές τους πόσο ψηλά πρέπει να αναπτυχθούν (παρόμοιοι χοροί αναφέρονται από τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους). Επίσης οι εικονικές μάχες με τα δόρατα που χρησιμοποιούσαν, να αποτελούσε μια τελετουργική μάχη μεταξύ καλοκαιριού και χειμώνα.

Morris Folk Dance

       Σε αυτές τις περιοχές, ας μην ξεχνάμε ότι η λέξη “May” και “Μaiden” προέρχονται και από την ίδια πηγή, μια λέξη που απλά σημαίνει “νεαρή κοπέλα”. Σε κάποια βρετανικά χωριά, η κοπέλα ονομάζεται “Maid (ή Μay) Marian” και αυτό θεωρείται ότι έχει άμεση σχέση με τον μύθο του Ρομπέν των Δασών (Robin Hood).

       Πολλές περιοχές διατηρούν αυτές τις παραδόσεις ζωντανές σήμερα, κυρίως το Brentham Garden Suburb, στην Αγγλία, το οποίο τις φιλοξενεί κάθε χρόνο. Κατέχει το ρεκόρ της  παλαιότερης αδιάκοπης παράδοσης της γιορτής, αν και το May Queen of All London Festival, στο Hayes Common (Bromley) είναι ένας …άξιος αντίπαλος.

      Κι εδώ μία παρένθεση: Επηρεασμένα εμφανώς από τα πρωτομαγιάτικα αυτά έθιμα ήταν και τα περίφημα “Games for May”, που έλαβαν χώρα στο Queen Elizabeth Hall, στις 12 Μαϊου του 1967. Επρόκειτο φυσικά για το γνωστό κονσέρτο των Pink Floyd, όπου καλούσαν τη νεολαία να γλεντήσει ξέφρενα με τη μουσική και τα πρωτότυπα happenings που θα συνέβαιναν. Το όλο project στήθηκε από τους Andrew King και Peter Jenner, μάνατζερ της μπάντας. Χαρακτηρίστηκε, αυτολεξεί, ως "Space age relaxation for the climax of spring – electronic composition, colour and image projection, girls, and the Pink Floyd". Εκεί οι Floyd θα είχαν την ευκαιρία να προβάλλουν μερικά από τα πρώιμα singles τους, καθώς και κάποιο υλικό από το ακυκλοφόρητο ακόμη ντεμπούτο άλμπουμ ‘The Piper at the Gates of Dawn’. Κατά τη διάρκεια των συναυλιών, κάποια από τα μέλη της μπάντας δημιουργούσαν φυσικούς ήχους κόβοντας ξύλα επί σκηνής. Άλλα άτομα, ντυμένα με παράξενες στολές, μοίραζαν λουλούδια – και φυσικά ναρκωτικά – στο κοινό, ενώ φυσαλίδες και σαπουνόφουσκες, που έβγαιναν από ένα μηχάνημα, γέμιζαν ασφυκτικά την αίθουσα. Λίγες ημέρες αργότερα, η μπάντα ηχογραφεί το single “See Emily Play”, το οποίο μέχρι τότε ήταν γνωστό ως "Games for May” (με τον γνωστό στίχο “…free games for May”).

Pink Floyd - See Emily Play (1967)

        Συνεχίζουμε: Στη Σκανδιναβία και τη Γερμανία, τα Μαγιόξυλα είναι επίσης σημαντικά, τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα ζώα. Τοποθετούνταν πριν τις πόρτες, μερικές φορές ένα για κάθε ζώο του στάβλου. Στην Ιταλία, ονομάζονται “alberi della cucagna” (δέντρα της αφθονίας). Εδώ υπάρχουν αρχαία έθιμα με τύλιγμα λεμονιών και κορδελών γύρω από ανθοφόρα κλαδιά καθώς και την τοποθέτηση αρσενικών και θηλυκών δέντρων για να ‘παντρευτούν’ στην πλατεία. Επίσης οι άντρες στην Τοσκάνη και οι νέες γυναίκες στο Πεδεμόντιο τραγουδούν τον Μάιο με στιχάκια που ονομάζονται ‘maggiolate’ . Στην Ασίζη, δύο αντίπαλα τμήματα της πόλης συναγωνίζονται τραγουδώντας τραγούδια αγάπης, ένα έθιμο το οποίο ανιχνεύεται από πολλούς αιώνες πριν. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι η ερωτική ποίηση των τροβαδούρων προήλθε από τα ποιήματα αγάπης που συνδέονται με την Πρωτομαγιά.

The May Queen – Richard Thompson (2015)

      Κάπου εδώ να αναφέρουμε ότι με την επικράτηση του χριστιανισμού, η λατρεία της Βασίλισσας του Μαγιού αντικαταστάθηκε με αυτήν της Παναγίας. Σύμφωνα με την παράδοση της Καθολικής Εκκλησίας ολόκληρος ο μήνας του Μαΐου είναι αφιερωμένος στην εκδήλωση της Παναγίας. Πολλές αρχαίες σχετικές τελετουργίες άλλαξαν το νόημά τους, προς το χριστιανικότερο, παραμένοντας όμως στα λαϊκά – άρα και δημοφιλή – πρότυπα. Γενικά η Πρωτομαγιά συνδέθηκε, κατά καιρούς, αρκετά με την χριστιανική θρησκεία, μέχρι που στις μέρες μας, η σχέση αυτή, ατόνισε εντελώς.

Bring Flowers of the Rarest (Hymn)

       Την παραμονή της Πεντηκοστής στις Κάτω Χώρες γίνεται η γιορτή “Sluggard’s Feast “(η Πεντηκοστή είναι 50 ημέρες μετά το Πάσχα, όπως και η Beltane είναι 6 εβδομάδες μετά την ανοιξιάτικη ισημερία). Οι νέοι σηκώνονται νωρίς και συγκεντρώνουν πράσινα κλαδιά από το δάσος. Συναγωνίζονται και πειράζουν τους ‘τεμπέληδες’ που δεν σηκώθηκαν νωρίς και δεν πρόλαβαν να πάνε.

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΘΙΜΑ

       Φυσικά δεν είναι μόνο ελληνικό έθιμο. Όμως το “πρωτομαγιάτικο στεφάνι” είναι, σχεδόν, το μοναδικό που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά. Στις μέρες μας αυτός ο  εορτασμός με το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, ενισχύει τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, από την οποία οι περισσότεροι έχουμε απομακρυνθεί, ζώντας στις πόλεις. Tο στεφάνι κατασκευαζόταν με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κλήματος ή άλλο και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδάκια καρποφόρων δέντρων, όπως η αμυγδαλιά, η συκιά και η ροδιά. Ακόμα, το διακοσμούσαν με στάχυα από σιτάρι και κριθάρι, με κρεμμύδι αλλά και σκόρδο για το μάτι. Η χρησιμοποίηση πρασινάδας και όχι τόσο λουλουδιών με σκοπό τη μετάδοση της γονιμότητάς τους ήταν το κύριο χαρακτηριστικό των μαγιάτικων συνηθειών. Στον αγροτικό χώρο, μάλιστα, δε θεωρείτο απαραίτητο το πλέξιμο στεφανιών. Αρκούσε η τοποθέτηση πάνω από την πόρτα του σπιτιού μιας δέσμης από χλωρά κλαδιά ελιάς, συκιάς, νερατζιάς, πορτοκαλιάς και άλλα μαζί με λουλούδια. Απαραίτητη ήταν, επίσης, η ύπαρξη μεταξύ τους φυτών αποτρεπτικών του κακού, όπως είναι η τσουκνίδα, το σκόρδο και άλλα.

        Κι αυτό το έθιμο έχει κατά πάσα πιθανότητα τις ρίζες του στην αρχαιότητα: Είναι γνωστό ότι στην αρχαία Ελλάδα τέτοια κλαδιά ή στεφάνια τα χρησιμοποιούσαν πολύ συχνά. Δεν είναι υπερβολικό να πούμε ότι δεν έλειπαν από καμία σημαντική εκδήλωση του δημόσιου, ιδιωτικού και θρησκευτικού βίου. Επιπλέον, είναι αξιοπρόσεκτο ότι μια σημαντική γιορτή ενός μήνα των αρχαίων, του Θαργηλίωνος περίπου, περιλάμβανε στα δρώμενά της την κατασκευή ενός κλαδιού ανάλογου με το μαγιάτικο. Το κλαδί αυτό δεν το έφτιαχναν με άνθη, αλλά με κλαδιά οπωροφόρων δέντρων, στα οποία αναρτούσαν επίσης κρεμμύδι και σκόρδο.

Πρωτομαγιά

        Αλλά δεν είναι μόνον το μαγιάτικο κλαδί που βεβαιώνει για τη σχέση ανάμεσα στον προχριστιανικό και χριστιανικό Μάιο. Σε πολλές χώρες που γνώρισαν ρωμαιοκρατία, όπως η Ελλάδα, υπάρχει μια προκατάληψη για τον μήνα αυτόν, που γενικά θεωρείται μιαρός. Έτσι, π.χ. πιστεύουν ότι οι γάμοι που γίνονται στη διάρκειά του είναι καταδικασμένοι σε αποτυχία. Το ίδιο ακριβώς συνέβαινε και στην αρχαία Ρώμη. Στην εποχή μας για την αντίληψη αυτή προβάλλεται συνήθως η δικαιολογία ότι ο Μάιος δεν μπορεί να είναι ευνοϊκός για τους νεόνυμφους αφού πρόκειται για μήνα κατά τη διάρκεια του οποίου έχουν οργασμό οι …συμπαθητικοί γάιδαροι! Ωστόσο ο αρχικός λόγος της απαγόρευσης αυτής είναι πιθανότατα τα Λεμούρια (Lemuria), μια πένθιμη οικογενειακή γιορτή των Ρωμαίων, που τη γιόρταζαν στις 9, 11 και 13 Μαΐου. Σύμφωνα με τις δοξασίες των αρχαίων κι όχι μόνον, τα πνεύματα των νεκρών επανέρχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα στη γη και μπορούν να βλάψουν τους ζωντανούς. Ετσι η κάθε οικογένεια όφειλε να φροντίζει για την περιποίηση και το καλόπιασμα των δικών της νεκρών. Ενας μήνας που ήταν αφιερωμένος στον παγερό κόσμο των νεκρών σίγουρα δεν ήταν ο καταλληλότερος για να ακουστεί ο υμέναιος, το γαμήλιο τραγούδι.

       Στις μέρες μας που έχουμε καθιερώσει στεφάνια από λουλούδια του αγρού ή των κήπων, τα οποία τοποθετούμε για μερικές μέρες στην κύρια είσοδο των σπιτιών μας. Δύσκολα μπορεί, πια, να ανιχνευτεί συμβολισμός στο σύγχρονο πρωτομαγιάτικο στεφάνι, αφού για τους περισσότερους δεν αποτελεί, ίσως, τίποτα περισσότερο από μια όμορφη και μυρωδάτη σύνθεση λουλουδιών, χωρίς να παραπέμπει σε συσχετισμούς σύμφωνα με τους οποίους χαρίζει στους ενοίκους ενός σπιτιού υγεία, καλή τύχη, ειρήνη, ευτυχία και ευφορία. Σίγουρα, όμως, η κατασκευή του χαρίζει ευφορία σε μεγάλους και μικρούς, που ξεφεύγοντας από τις πόλεις αναζητούν τη χαρά της άνοιξης στην ολάνθιστη φύση.

Πρωτομαγιά  – Παραδοσιακό Αρετσούς, Μ. Ασία

       Εκτός από το μαγιάτικο στεφάνι, σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας αναβιώνουν ακόμα και στις μέρες μας κάποια ενδιαφέροντα έθιμα που έχουν λυτρωτικές, εξαγνιστικές ιδιότητες και κυρίως έχουν να κάνουν με την καλοτυχία και την υγεία. Στην Κέρκυρα, ένα νησί που φημίζεται για τις ξεχωριστές της παραδόσεις και για τους ανθρώπους της που παραμένουν πιστοί σε αυτές, το “Μαγιόξυλο” έχει την τιμητική του. Οι κάτοικοι περιφέρουν έναν κορμό κυπαρισσιού, σκεπασμένο με κίτρινες μαργαρίτες που γύρω του έχει ένα στεφάνι με χλωρά κλαδιά. Με το μαγιόξυλο αυτό, οι νέοι εργάτες ντυμένοι με κάτασπρα παντελόνια και πουκάμισα και κόκκινα μαντήλια στο λαιμό βγαίνουν στους δρόμους, τραγουδώντας το Μάη, έθιμο σαφώς επηρεασμένο από την Ιταλία και την υπόλοιπη Ευρώπη.

       Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας το πήδημα στη φωτιά είναι μία απαραίτητη τελετουργική διαδικασία που θα αποτρέψει τις αρρώστιες εξασφαλίζοντας την καλή υγεία. Νέοι και γυναίκες μεγάλης ηλικίας μαζεύονται την παραμονή της Πρωτομαγιάς, μόλις δύσει ο ήλιος και ανάβουν φωτιές με ξερά κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει αρκετές μέρες πριν. Όσο η φωτιά είναι αναμμένη οι γυναίκες χορεύουν κυκλικούς χορούς γύρω από τη φωτιά και τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια για την Πρωτομαγιά. Τα νέα παιδιά, αφού βρέξουν τα μαλλιά και τα ρούχα τους, πηδούν πάνω από τις φωτιές σαν μία συμβολική πράξη που αποσκοπεί στο να διώξει τον χειμώνα και την αρρώστια. Στην συνέχεια όλοι παίρνουν έναν δαυλό από φωτιά και την πηγαίνουν στο σπίτι τους για να φύγουν όλα τα κακά.

        Και κάθε περιοχή της Ελλάδας κατακλύζεται αυτή την ημέρα από παλιά ως πανάρχαια έθιμα:

        Σε πολλά μέρη συνηθίζεται το κύλισμα γυναικών και κοριτσιών πάνω στη χλόη, το ζώσιμο της μέσης με λυγαριά κ.ά., και ο εναγκαλισμός χονδρών δένδρων.

       Στη Μεσημβρία οι γυναίκες την πρωτομαγιά έβγαιναν παρέες - παρέες και χορεύανε, τραγουδούσανε κι ένα τραγούδι: “Καλόγερε, τ’ αδράχτια σου” αλλά και άλλα τραγούδια, που λέγανε και τις αποκριές. Είχανε και μια βηλάρα (φαλλό) καμωμένη απο ξύλο, την οποία στολίζανε με πρασινάδες και με λουλούδια και την περνούσε η μια στην άλλη και την λέγανε “Μάιο”.

       Στην Κοζάνη κόβουν λυγαριά και την τυλίγουν στη μέση, γιά να γίνουν ευλύγιστοι, αγκαλιάζουν χονδρά δένδρα, γιά να παχύνουν και να ζήσουν, σαν κι εκείνα, πολλά χρόνια. Αλλού, τα παιδιά ή και άνδρες γυρνούν την Πρωτομαγιά από σπίτι σε σπίτι κρατώντας το “μαγιόξυλο”, κλαδί από κυπαρίσσι ή άλλο δένδρο, ή περιφέρουν το “Mαγιόπουλο”, άνδρα ή παιδί στολισμένο με άνθη.

      Σε μερικά νησιά του Αιγαίου την Πρωτομαγιά, τα κορίτσια σηκώνονταν την αυγή και έπαιρναν μαζί τους τα λουλούδια, που είχαν μαζέψει από την παραμονή και πήγαιναν στα πηγάδια να φέρουν το “αμίλητο νερό” (αμίλητο γιατί το κουβαλούσαν χωρίς να μιλούν). Όταν το έφερναν στο σπίτι, πλένονταν όλη η οικογένεια με αυτό.

Ήρχεν ο Μάης  (παραδοσιακό, Κύθνος)

      Στην Πάργα γύριζαν τα σπίτια και τραγουδούσαν το τραγούδι του Μαΐου, στεφανωμένα με λουλούδια και κρατώντας στα χέρια τους μεγάλους κλώνους πορτοκαλιάς ή νεραντζιάς, γεμάτους άνθη.

      Στον Αγιο Λαυρέντιο του Βόλου, ο Μάης ενσαρκώνεται στο μαγιόπουλο, ένα παιδί στολισμένο με λουλούδια.. 

     Στη Ναύπακτο, το μαγιόπουλο συνοδεύουν γέροι με φουστανέλες βαστώντας στο ένα χέρι κουδούνια, στολισμένα με ανθισμένη ιτιά.. 

     Στα Δωδεκάνησα, μαζεύουν ένα λουλούδι που το λένε “ανοιχτομάτη” και πιστεύουν πως όποιος το έχει είναι πάντα γερός και τυχερός.

     Ακόμα και μιμικές πράξεις, περιλαμβάνουν τα έθιμα της Πρωτομαγιάς, αποβλέποντας στην πιο άμεση και πιο παραστατική αναπαράσταση της αναγέννησης της φύσης. 

     Στο Ζαγόρι της Ηπείρου, τα κορίτσια του χωριού παίζουν τον  “Ζαρείφη”:  Ένα παιδί, ξαπλώνει στο χλωρό χορτάρι και τα κορίτσια το στολίζουν με άνθη και πράσινα κλαδιά. Ύστερα, κάθονται γύρω του και αρχίζουν το θρήνο και τον οδυρμό. Ακριβώς το ίδιο έθιμο, τελείται την Πρωτομαγιά και στην Καστανιά Στυμφαλίας και ονομάζεται Φουσκοδέντρι. 

     Ξεκινά μια νέα ζωή για τον άνθρωπο και τη φύση. Πολλά έθιμα της Πρωτομαγιάς, ξεκινούν επίσης από την αντίληψη ότι ο Μάιος κάνει τα πάντα νέα. Μια νέα ζωή αρχίζει για τον άνθρωπο, όπως και για τη Φύση. Σε πολλά μέρη, όλα μέσα στο σπίτι πρέπει να ανανεωθούν. 

      Στα Αγραφα, την Πρωτομαγιά, αδειάζουν από το βράδυ τα δοχεία. Δεν αφήνουν στάλα νερό μέσα. Τα ξημερώματα, τα κορίτσια παίρνουν τις στάμνες και πηγαίνουν στη βρύση. Την αλείφουν με βούτυρο, τη στολίζουν με λουλούδια, παίρνουν νερό και το πηγαίνουν σπίτι. Με το νερό αυτό, βάζουν μικρά παιδιά, τα οποία είναι καθαρά, να βρέξουν τους κάδους, όπου κοπανούν το γάλα και τα ζώα.

     Στο Ξηροχώρι της Εύβοιας, τα κορίτσια στολίζουν με λουλούδια και τα πηγάδια. 

     Στην Κορώνη, το ράντισμα αυτό γίνεται με θαλασσινό νερό το οποίο ρίχνουν για το καλό, ακόμα και στα κεφάλια των παιδιών τους. Κάποια έθιμα της Πρωτομαγιάς, συναντώνται μόνο στα παιδικά παιχνίδια και αποσκοπούν στο "μαγικό" διώξιμο των φιδιών, ποντικών και ενοχλητικών ζωυφίων.  Για περάδειγμα, σε κάποιες περιοχές της Ηπείρου, την παραμονή της Πρωτομαγιάς, τα παιδιά πηγαίνουν στους κήπους, χτυπώντας μαγειρικά σκεύη και λέγοντας : " Όξω ψύλλος και ποντίκι /  μεσ’ αρνί με το κατσίκι" …

          Επίσης, σχεδόν μέχρι τις ημέρες μας νέοι και γυναίκες μεγάλης ηλικίας μαζεύονται την παραμονή της Πρωτομαγιάς, μόλις δύσει ο ήλιος και ανάβουν φωτιές με ξερά κλαδιά που έχουν συγκεντρώσει αρκετές μέρες πριν. Όσο η φωτιά είναι αναμμένη οι γυναίκες χορεύουν κυκλικούς χορούς γύρω από τη φωτιά και τραγουδούν παραδοσιακά τραγούδια για την Πρωτομαγιά. Τα νέα παιδιά, αφού βρέξουν τα μαλλιά και τα ρούχα τους, πηδούν πάνω από τις φωτιές σαν μία συμβολική πράξη που αποσκοπεί στο να διώξει τον χειμώνα και την αρρώστια. Στην συνέχεια όλοι παίρνουν έναν δαυλό από φωτιά και την πηγαίνουν στο σπίτι τους για να φύγουν όλα τα κακά.

         Σε πολλά μέρη της Eλλάδας τραγουδούσαν την Πρωτομαγιά, όπως τα κάλαντα τα Xριστουγέννων και των Φώτων. Το τραγούδι αυτό του Mάη διαφέρει από τόπο σε τόπο.

         Κι ας μην ξεχνάμε το βασικό σύνθημα της γιορτής: "Πιάνω τον Μάη".  Aποτελεί κεντρικό πυρήνα του εορτασμού της Πρωτομαγιάς. Δηλώνει την ανθρώπινη χαρά για τον έρωτα, για την άνοιξη, τη αυθόρμητη λατρεία της βλάστησης και η προσπάθεια “μετάληψης” των δυνάμεων της φύσης.

Πρωτομαγιά σ’ αγάπησα (παραδοσιακό, Μικρά Ασία)

         Μπορεί οι αρχαίοι θεοί και οι ειδωλολατρικές δοξασίες να έχουν από καιρό σβήσει, ωστόσο ορισμένα πράγματα που σχετίζονταν με αυτά, εμφανίζουν αξιοθαύμαστη αντοχή στον χρόνο. Έτσι αντέχουν ακόμη και στην εποχή μας αρκετές δεισιδαιμονίες της Πρωτομαγιάς: Παράδειγμα, την πρώτη του Μάη, οι γυναίκες που δεν μπορούσαν να αποκτήσουν παιδιά έφτιαχναν ένα μπουκέτο από λουλούδια και με αυτό σταύρωναν το εικόνισμα της Παναγίας παρακαλώντας την για μια γρήγορη εγκυμοσύνη. Σε κάποιες περιοχές, οι μανάδες μουτζούρωναν τα παιδιά τους για να μην τα πιάσει κακό μάτι. Άλλοι δημιουργούν ένα σταυρό στην πόρτα του σπιτιού τους για να μην πλησιάσει κακό στο σπίτι τους. Αλλά και πολλοί πίστευαν ότι οι δουλειές του Μάη δεν κάνουν χαΐρι (προκοπή) - δεν προοδεύουν -  κι έτσι τις απέφευγαν.

Ο Μάης έχει Μυστικά  – Παντελής Θαλασσινός

        Βαθιά ριζωμένη λοιπόν – πέρα από οποιεσδήποτε κοινωνικο-πολιτικές προεκτάσεις κι ερμηνείες  – στη συλλογική μνήμη όλων των λαών η Πρωτομαγιά. Με γερά θεμέλια στην αρχαιότητα, τους αρχαίους θεούς, τον παγανισμό, την ανθρώπινη φύση. Ταυτόσημη της ευφορίας, της υγείας, της γονιμότητας, της ευτυχίας. Γι' αυτό άλλωστε η μέρα αυτή δεν σταμάτησε πότε να γιορτάζεται. Κι ούτε νομίζω ότι θα σταματήσει ποτέ!

 ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΕΡΜΗΓΚΑΣ