FRANK ZAPPA

  Brilliant Rock Satirist

ΜΕΡΟΣ Β'

        Η πορεία του, από τα μισά των ΄70ς  μέχρι το 1980, είχε να κάνει κυρίως με διαμάχες ανάμεσα στον Frank και τις δισκογραφικές εταιρείες. Το κερασάκι στην τούρτα θα είναι το περίφημο Läther, που ήθελε να κυκλοφορήσει ως τριπλός δίσκος, αλλά η Warner Bros. είχε αντίθετη άποψη. Έτσι, αποφάσισε να τον μεταδώσει μέσω του ραδιοφώνου, ολόκληρο, παροτρύνοντας τους ακροατές να το ηχογραφήσουν και να τον αποκτήσουν έτσι δωρεάν. Οι μηνύσεις έρχονταν και παρέρχονταν, ωστόσο κατάφερε να νικήσει και να είναι πλέον ένας καθόλα ανεξάρτητος μουσικός. Η απόρριψη του τριπλού δίσκου, που θα αποτύπωνε το εύρος του σε όλα τα είδη, οδήγησε στην κυκλοφορία του Sheik Yerbouti (1979) και του Joe’s Garage (1979), που θεωρείται πλέον ένα από τα καλύτερά του άλμπουμ (Act I, II & III). Το συγκρότημά του ήταν πάλι αλλαγμένο, κι αυτήν την περίοδο, αλλά δεν υστερούσε σε ποιότητα, με μουσικούς όπως:  Terry Bozzio, Tommy Mars, Adrien Belew,Vinnie Colaiuta αλλά και, λίγο αργότερα, τον Steve Vai!

Joe's Garage (1979)

        Συνέχισε να είναι παραγωγικός, αν όχι περισσότερο από ποτέ, και στη δεκαετία του '80. Τα πιο γνωστά άλμπουμ αυτής της δεκαετίας περιλαμβάνουν: The Man From Utopia (1983), Them or Us (1984) και Guitar (1987). Κυκλοφορούσε πλέον αρκετά άλμπουμ μέσα σε μία χρονιά. Κάποια και ανά δύο μήνες. Είχε γίνει παγκόσμιο φαινόμενο. Οι φωτογραφίες του, οι αφίσες του κοσμούσαν πια τα περισσότερα εφηβικά ή φοιτητικά δωμάτια. Η δεκαετία του ’90 θα ήταν και πάλι διαφορετική, μιας και άρχιζε να επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στις μεγάλες ορχήστρες, ενώ άρχιζε να εκτιμάται, πολύ περισσότερο στην Ευρώπη παρά στην Αμερική. Επηρεάστηκε από τη χρήση ψηφιακών μέσων, με το Synclavier να κατέχει πολύ σημαντικό ρόλο στους τελευταίους του δίσκους, ενώ προς το τέλος της δεκαετίας φρόντισε να επανακυκλοφορήσει τους δίσκους του στο νέο μέσο της εποχής, το CD. Η τελευταία του περιοδεία ήταν το 1988 και δεν είχε απόλυτα ευτυχή κατάληξη, λόγω διαφωνιών μέσα στο δωδεκαμελές σύνολο. Αποκαλούσε την μπάντα του εκείνη την εποχή ως “την καλύτερη μπάντα που δεν έχεις ακούσει”.

The Closer You Are (1984)

       Δυστυχώς, οι πειραματικές θεραπείες που δοκίμαζαν στο νεαρό ασθενικό Frank, τη δεκαετία του ’40 και του ’50,  εμφάνισαν τις συνέπειές τους πολύ αργότερα -σε συνδυασμό ίσως και με το χρόνιο κάπνισμα. Τον Νοέμβριο του 1991 του ανακοίνωσαν ότι είχε διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη. Συνέχισε να παίζει live, να γράφει μουσική και να κυκλοφορεί άλμπουμ ακόμη και μετά από αυτό. Το 1991, ο Zappa επιλέχθηκε για να είναι ένας από τους τέσσερις συνθέτες στο Φεστιβάλ της Φρανκφούρτης, το 1992. Εκεί προσεγγίστηκε από το γερμανικό συγκρότημα Ensemble Modern, το οποίο ενδιαφέρθηκε να παίξει τη μουσική του για την εκδήλωση. Για την ιστορία, το τελευταίο του, εν ζωή, άλπουμ ήταν το The Yellow Shark, το 1993. Πέθανε στα 53 του, στις 4 Δεκεμβρίου εκείνης της χρονιάς. Μοιραία, προφανώς ήξερε το τέλος του, πολύ νωρίτερα…

Why Does It Hurt When I Pee? (1979)

         Μπορεί να μην ξέρουμε τι θα είχε επιτύχει αν είχε ζήσει άλλα 20 ή 30 χρόνια. Αλλά μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι, στο σύντομο χρονικό διάστημα που του δόθηκε, κατάφερε πολύ περισσότερα από τους περισσότερους ανθρώπους σ΄αυτόν τον κόσμο. Ας μην ξεχνάμε ότι υπήρξε από τους ‘πολυγραφότατους’ μουσικούς. Σε λιγότερο από 30 χρόνια, είχε κυκλοφορήσει πάνω από 60 άλμπουμ κατά τη διάρκεια της ζωής του, που συνεχίζουν να εμπνέουν τους πρωτοποριακούς μουσικούς ακόμα και σήμερα. Αν προσθέσουμε και άλλα πενήντα περίπου άλμπουμ μετά θάνατον (!), συνολικά έχουμε πάνω από 110! Καταλαβαίνουμε με τι όγκο μουσικής έχουμε να κάνουμε. Αλλά όπως προαναφέρθηκε, η ζωή του δεν ήταν μόνο – καθαρά – η μουσική. Πέρα από το γεγονός ότι ήταν ένας εξαιρετικός συνθέτης και μουσικός, ο Zappa ήταν επίσης αφοσιωμένος και ικανός πολιτικός ακτιβιστής, ένας πρωτοποριακός σκηνοθέτης, ικανός επιχειρηματίας κι ένας “γνήσιος έξυπνος άνθρωπος” της εποχής μας.

Cosmik Debris (1974) 

      Θα γίνει εδώ ειδική μνεία στο θέμα με τον Πρόεδρο της Τσεχίας, Václav Havel. Ο τελευταίος κάλεσε τον Zappa να επισκεφτεί τη χώρα του, την εποχή που εκείνη λεγόταν ακόμη Τσεχοσλοβακία. Έτσι, τον Ιανουάριο του 1990 προσκαλείται από τον Havel, για να γίνει πολιτιστικός πρεσβευτής της Τσεχοσλοβακίας. Το πρόσωπο του Frank δεν ήταν καθόλου τυχαίο. Κι ούτε τυχαία η σχέση του πρώην ακτιβιστή – και νυν Προέδρου – με την ντόπια ροκ μπάντα Plastic People (of  τhe Universe), στην οποία έχουμε αναφερθεί παλαιότερα εδώ. To όνομα παραπέμπει απευθείας στο ομώνυμο κομμάτι του Zappa, από το 1967, ( το οποίο θεωρήθηκε ως επαναστατικός ύμνος) απ΄όπου, ομολογουμένως, το γκρουπ εμπνεύστηκε το όνομά του. Κι ο Havel πρωτοστατούσε ενεργά κάποτε υπέρ της μπάντας. Εξάλλου, κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος απαγορεύονταν η ροκ μουσική, ειδικά οι Velvet Underground, οι Rolling Stones και ο Frank Zappa λόγω της επαναστατικής τους φύσης.

Frank Zappa 

Πολλοί άνθρωποι τότε συνελήφθησαν ή ξυλοκοπήθηκαν αν είχαν πιαστεί να κατέχουν ή να ακούνε τέτοιους δίσκους. Η μουσική του Zappa ακουγόταν παράνομα πίσω από το σιδερένιο παραπέτασμα στη δεκαετία του '60 και είχε γίνει ήρωας στον λαό. Το τραγούδι του "Plastic People" ήταν ένας πραγματικά κρυφός ύμνος  της χώρας. Όταν επισκέφτηκε λοιπόν την Πράγα, κάποιοι φοιτητές  του είπαν ότι είχε θεωρηθεί ένας από τους χειρότερους εχθρούς του κομμουνιστικού κράτους. Ένας μαθητής μάλιστα του εξομολογήθηκε  ότι συνελήφθηκε κάποτε από την μυστική αστυνομία, φυλακίστηκε και χτυπήθηκε. “Θα βγάλουμε τη μουσική Zappa από το κεφάλι σας”, του είχε πει ένας αξιωματικός της αστυνομίας. Και τώρα, κατά τη συνάντηση με τον Zappa, το αγόρι του είπε: "Το όνειρό μας έχει γίνει πραγματικότητα σήμερα. Ευχαριστούμε”. Eν πάση περιπτώση και με το νέο καθεστώς της χώρας ο Frank είχε πολλές συνομιλίες με τη νέα κυβέρνηση της Τσεχίας, για να βοηθήσει στην προώθηση του τουρισμού στη χώρα. Για αρκετούς μήνες, ενήργησε κι ως οικονομικός εκπρόσωπος της χώρας στη Δύση. Δυστυχώς, η συνεργασία δεν είχε θετική συνέχεια, υπό την μετέπειτα πίεση της αμερικανικής κυβέρνησης.

Plastic People (1967)

                

       Ο Frank Zappa όμως πάλεψε όσο λίγοι άλλοι καλλιτέχνες και για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης. Δεν του έφτανε ότι έβαζε πάντα ο ίδιος την καλλιτεχνική του ελευθερία περισσότερο από την εμπορική του επιτυχία. Αγωνιζόταν και για τα δικαιώματα των άλλων. Υπερασπίστηκε την ελευθερία έκφρασης για τους καλλιτέχνες - και γενικά για όλους - σε μια εποχή που οι ελευθερίες αυτές απειλούνταν. Προσωπικά ο ίδιος είχε σκοπό, ακόμη και στιχουργικά, να σπάσει κάθε στερεότυπο, καταφέρνοντας να προσβάλει με αυτόν τον τρόπο μια μεγάλη γκάμα ανθρώπων. Έτσι πολλές  γυναίκες γινόταν έξαλλες για το τραγούδι "Titties and Beer", οι γονείς ήταν τρομοκρατημένοι από διάφορους στίχους του (π.χ. βλέπε “Don't Eat the Yellow Snow”) ενώ οι ομοφυλόφιλοι ήταν εξοργισμένοι π.χ. για το "He's So Gay". Έτσι, την δεκαετία του ΄80 είχε σχηματιστεί μια επιτροπή, η λεγόμενη PMRC, απαρτιζόμενη κυρίως από γονείς, συζύγους πολιτικών και “ απηυδισμένους”, με τα όρια των στίχων, πολίτες, που είχε ιδρυθεί για να αντιμετωπιστεί το ζήτημα των στίχων με σατανικό, προσβλητικό, ρατσιστικό και σεξουαλικό περιεχόμενο. Όπως ήταν φυσικό, μεταξύ των άλλων εγκάλεσαν και τον ίδιο τον Zappa. Εκείνος ως ακμαίος, πολιτικός ακτιβιστής, το 1985, κατέθεσε ενώπιον της επιτροπής και της Γερουσίας, επιτιθέμενος μάλιστα στις κατηγορίες. Υποστήριξε ότι όλα αυτά τα παιχνίδια αποσκοπούν στην απόλυτη λογοκρισία της τέχνης. Όπως είπε, οι βολεμένες και βαριεστημένες νοικοκυρές της Ουάσινγκτον είχαν σκοπό να σπιλώσουν όλους τους συνθέτες και τους ερμηνευτές λόγω μερικών στίχων. Πρότεινε ότι οι δισκογραφικές εταιρείες προσπαθούσαν να περάσουν γρήγορα ύποπτα νομοσχέδια μέσω επιτροπών κι επεσήμανε επίσης ότι όλα ήταν προς όφελος ορισμένων μόνο εκλεκτών στη μουσική βιομηχανία. Γενικότερα ένιωθε πως δεν του επιτρέπεται να εκφραστεί όπως θέλει και, επειδή δε εισακούστηκε η διαμαρτυρία του, οι στίχοι του έγιναν ακόμα πιο χυδαίοι τα τελευταία χρόνια του. Λόγω των προστριβών του με την τότε κυβέρνηση, έφτασε στο σημείο να ανακοινώσει την υποψηφιότητά του για Πρόεδρος!

Don't Eat the Yellow Snow (1974) 

Ολόκληρη η ζωή του ήταν μια μάχη κατά της ηλιθιότητας. Μια – άνιση – μάχη ενάντια στη βλακεία της συμμόρφωσης των μέσων μαζικής ενημέρωσης, στην ανοησία της άπληστης, ανάρμοστης κι αλαζονικής κυβέρνησης, στην ανόητη σκέψη ότι “είναι cool να είσαι ηλίθιος”. Ήταν πράγματι κάθετος σε αυτό το θέμα. "Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το σύμπαν αποτελείται από υδρογόνο, επειδή ισχυρίζονται ότι είναι το πιο άφθονο συστατικό. Εγώ υποστηρίζω ότι το πιο άφθονο συστατικό στο σύμπαν είναι η βλακεία”, έλεγε. Παρόλα αυτά του είχε κολλήσει η ρετσινιά του “περίεργου”. Από τη μια δεν το παραδεχόταν καθαρά αλλά απ΄την άλλη, πολλές φορές τον βόλευε στα μηνύματα που ήθελε να μεταδώσει. Για παράδειγμα από τη μια έλεγε: “Ποτέ δεν είπα ότι είμαι παράξενος. Πάντα κάποιοι άλλοι με αποκαλούν παράξενο”. ‘Ηταν όμως και της άποψης ότι "χωρίς απόκλιση από τον κανόνα, δεν είναι δυνατή η πρόοδος". Υπάρχει μια μεγαλοφυής ιδέα σε αυτά τα λόγια: μια επαναστατική ιδέα,  ότι το μέλλον του κόσμου βρίσκεται στα χέρια των πιο περίεργων, πιο δημιουργικών και λιγότερο "κανονικών" ανθρώπων εκεί έξω. ”Πιστεύω σε αυτό το μέλλον”, δήλωνε. “Στην πραγματικότητα, είναι το μόνο μέλλον που μπορώ να σκεφτώ. Ο ‘αλλόκοτος άνθρωπος’ μπορεί να αλλάξει τον κόσμο - οπότε ας το κάνουμε...” !

Dump All Over (1981)

      Ο Zappa ήταν ένας από τους ελάχιστους καλλιτέχνες που δεν έκαναν ποτέ χρήση απαγορευμένων ουσιών. Αντίθετα υπήρξε παθιασμένος σταυροφόρος κατά των ναρκωτικών κι αρχηγός πολλών εκστρατειών εναντίων όλων αυτών των καταστροφικών ουσιών. Από την άλλη όμως υπήρξε πάντοτε φανατικός καπνιστής και πολέμιος κάθε αντικαπνιστικής καμπάνιας. Μέχρι τα τελευταία του έλεγε την ατάκα του: “Το tobacco είναι το αγαπημένο μου λαχανικό”. Όπως και : “Τα τσιγάρα δεν είναι ναρκωτικά. Είναι τροφή” !

Twenty Small Cigars (1970)

      Μουσικά τώρα για αυτόν το άνθρωπο δεν υπάρχουν λόγια. Ήταν ένας ‘ευέλικτος’ μουσικός, πολύ σεβαστός και θαυμάστηκε για το ασυνήθιστο ύφος της 'υβριδικής' μουσικής που συνδυάζει ροκ, τζαζ και κλασσικά είδη. Έγραψε επίσης ηλεκτρονική μουσική. Πρωτοπόρος σε όλα του, ανέπτυξε μια ασυνήθιστη και μοναδική προσέγγιση στη δημιουργία μουσικής, καθιστώντας δύσκολη την ένταξή της σε κάποιο από τα ήδη υπάρχοντα στιλ. Ως κιθαρίστας επίσης υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους που υπήρξαν ποτέ. Ειδικά στο σόλο της κιθάρας αναγνωρίζεται ευρέως ίσως ο πιο σημαντικός – τουλάχιστον ως προς την τεχνική του. Κάποιοι ειδικοί δήλωσαν ότι τα σόλο που κάνει μοιάζουν περισσότερο με κλασικά parts παρά με κάτι άλλο. .Περιγράφηκε περαιτέρω ότι χρησιμοποιεί μια ευρεία ποικιλία κλιμάκων και τρόπων, αναζωογονημένους από "ασυνήθιστους ρυθμικούς συνδυασμούς". Αληθινός δεξιοτέχνης και στο wah wah pedal. Είπαν επίσης ότι το αριστερό του χέρι ήταν ικανό για ομαλή τεχνική legato ενώ το δεξί χέρι του Zappa ήταν "ένα από τα ταχύτερα χέρια”.

Watermelon In Easter Hay (1979)

        Το 1995, ο Frank Zappa εισήχθη στο Hall of Fame της Rock and Roll. Το 1997, του απονεμήθηκε βραβείο Grammy Lifetime Achievement Award. Δεν ήταν όμως ο συμβατικός, ο νορμάλ άνθρωπος των βραβείων και της επιβράβευσης. Βασικά, νορμάλ σε τίποτε: αιρετικός, εικονοκλάστης, άθεος, εργασιομανής, υπέρμαχος της ελευθερίας του λόγου, ‘αλλεργικός’ στην ανθρώπινη ηλιθιότητα, εραστής της μουσικής, βιρτουόζος, χιουμορίστας και πάνω απ’όλα αφόρητα συνειδητοποιημένος καλλιτέχνης. Τι άλλο να πεις για τον άνθρωπο που στα παιδιά του έδωσε ονόματα όπως: Μoon Unit και Diva Muffin (οι κόρες του) ενώ Dweezil και Ahmet Emuukha Rodan (οι γιοι του);

Muffin Man (1975)

      Το μόνο σίγουρο είναι ότι, στη Γη, η λέξη “Zappa” θα μείνει αθάνατη. Αν όχι για τον μουσικό – φαινόμενο και τα τερτίπια του, σίγουρα γιατί το όνομα του δόθηκε σε ένα ψάρι, σε μια μέδουσα και σε ένα απολιθωμένο σαλιγκάρι ! Σοβαρά τώρα, πόσοι άνθρωποι μπορούν να έχουν τέτοια υστεροφημία σε αυτόν τον πλανήτη;

FRANK ZAPPA

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΕΡΜΗΓΚΑΣ