«Lady in Black» - URIAH HEEP

Λογοτεχνική Ερμηνεία/Ανάλυση

Ο Μύθος της “Γυναίκας με τα Μαύρα”, ή αλλιώς “Μαύρη Λαίδη”, εμφανίστηκε κατά την διάρκεια του "Πολέμου των Ρόδων" (1455-1487), όπου ένας νεαρός δασοφύλακας ζούσε, μαζί με την σύζυγο και τον γιο του, σε ένα εξοχικό σπίτι στο Bradley Woods της Αγγλίας. Ο δασοφύλακας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την οικογένειά του προκειμένου να λάβει μέρος στον Πόλεμο και, πολλούς μήνες αργότερα, η σύζυγός του δεν είχε λάβει ακόμα νέα του. Έτσι, απεγνωσμένη καθώς ήταν, έπαιρνε το παιδί της και περπατούσε κάθε μέρα μέχρι την άκρη του δάσους. Έστεκε εκεί, περιμένοντας μάταια να διακρίνει τη φιγούρα του συζύγου της να επιστρέφει από τον Πόλεμο.
Λίγους μήνες αργότερα, ο Στρατός του Εχθρού διέσχισε την περιοχή του Bradley Woods. Για κακή της τύχη, καθώς έβγαινε για τον συνηθισμένο της περίπατο, απαντήθηκε με τρεις άντρες του εχθρικού αυτού Στρατού. Την βίασαν, την χτύπησαν θανάσιμα, άρπαξαν το γιο της και χάθηκαν με το γέλιο τους να ηχεί μέσα στο δάσος. Η γυναίκα, χτυπημένη και ταπεινωμένη, χώθηκε μέσα στο δάσος ψάχνοντας μάταια για το παιδί της. Ξέροντας πια πως δεν θα τους ξαναδεί, θεώρησε την αγαπημένη οικογένειά της νεκρή και ντύθηκε στα μαύρα.
Μετά το θάνατό της, και 400 χρόνια αργότερα (1882-1889), οι κάτοικοι της περιοχής επέμεναν πως έβλεπαν συνεχώς μια μυστηριώδη, μαυροφορεμένη γυναίκα να περιπλανιέται εκεί τριγύρω. Φημολογείται πως αν κάποιος επισκεφτεί το δάσος την Παραμονή των Χριστουγέννων και φωνάξει «Μαύρη Λαίδη, Μαύρη Λαίδη, εγώ έκλεψα το μωρό σας!» η γυναίκα εμφανίζεται για να πάρει πίσω το παιδί της.

Η “Μαύρη Λαίδη” όμως θα μπορούσε να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους, μιας και το ομώνυμο τραγούδι των Uriah Heep παίζει με ένα πολιτισμικό αρχέτυπο κι εξαρτιέται από το πολιτισμικό/θρησκευτικό υπόβαθρο του καθενός. Κάποιοι Βόρειοι Ευρωπαίοι πιστεύουν πως αναφέρονται σε μια νεράιδα ή σε μια Κέλτικη Θεά. Ένας Καθολικός Χριστιανός θα μπορούσε να την ερμηνεύσει ως την Παρθένο Μαρία, ενώ ένας Βουδιστής ως την περίφημη Kuan Yin (Guanyin), που θεωρείται η Θεά της Ελεημοσύνης και της Συμπαράστασης και ονομάζεται "Ακροάτρια των Κραυγών", η οποία έχει τη μορφή ενός πανέμορφου κοριτσιού με μακρύ, μαύρο μαλλί. Επίσης, υπάρχουν άλλες 3-4 καταγραφές αυτού του Μύθου, με πιο γνωστές εκείνες στην περιοχή του Texas αλλά και στην καρδιά της Ισπανίας.

Lady in Black (1971)

Ο Ken Hensley (κιθαρίστας και συνθέτης των Uriah Heep, 1969-1980), σε μία συνέντευξή του, δήλωσε πως το τραγούδι "Lady in Black" γράφτηκε στις αρχές του Νοέμβρη, 1971 κι αποτέλεσε πηγή έμπνευσης από το όραμα μιας άγνωστης κοπέλας.
«Είναι αλήθεια ότι είδα αυτή τη νεαρή κοπέλα και ήταν πράγματι ντυμένη σε μαύρο χρώμα. Τα μαλλιά της όντως ανέμιζαν στον άνεμο», παραδέχτηκε, «αλλά δεν ήρθε "σε μένα". Απλώς περπατούσε στο δρόμο, έξω από το ξενοδοχείο μου, στη βορειοδυτική Αγγλία, ενώ βρισκόμουν εκεί για περιοδεία. Έτσι, μόλις πήρα την κιθάρα μου κι άφησα την φαντασία μου ελεύθερη, οι νεογέννητοι στίχοι με οδήγησαν στην ολοκλήρωση αυτού του τραγουδιού!»

"She came to me one morning,


One lonely Sunday morning,


Her long hair flowing in the midwinter wind.."


Τι πραγματικά όμως σημαίνουν οι στίχοι αυτού του τραγουδιού; Ήταν πράγματι το αποτέλεσμα ενός οράματος ή μήπως η ερμηνεία αυτού του τραγουδιού είναι πιο συμβολική;
Η “Μαύρη Λαίδη” είναι Θάνατος! Κι ο κεντρικός χαρακτήρας του τραγουδιού, που μας αφηγείται την ιστορία, το γνωρίζει. Γιατί, παρόλο που ο Θάνατος παρουσιάζεται συνήθως ως ένας σκελετός με δρεπάνι, σε πολλές κουλτούρες είναι γένους θηλυκού. Αυτός ο άντρας, που απαντάται με τον Θάνατο, θα μπορούσε να είναι κάποιος από εμάς: ένας άνθρωπος που έχει χάσει τον εαυτό του ή την πίστη του προς αυτόν. Ένας άνθρωπος που ο βαθύς πόνος τον έχει γονατίσει και δε μπορεί πια να ορθοποδήσει.


"I know not how she found me,


For in darkness I was walking.."


Ο άντρας βλέπει τη μαυροφορεμένη γυναίκα να τον πλησιάζει κι εκπλήσσεται από την παρουσία της. Η λέξη «Darkness» συμβολίζει το σκοτάδι της ψυχής μας. Και όπου υπάρχει σκοτάδι, επικρατεί το άγνωστο, άρα ο φόβος. Ο άντρας φαίνεται να περιπλανιόταν καιρό μέσα στο σκοτάδι της ψυχής του ψάχνοντας να βρει φως, δηλαδή λίγη ελπίδα. Όταν όμως αντίκρισε μπροστά του τη Μαύρη Λαίδη, αναρωτήθηκε πως είναι δυνατόν να τελειώσουν όλα και να σβήσει η ζωή του τόσο ξαφνικά.


"And destruction lay around me


From a fight I could not win.."


Η λέξη «Destruction» συμβολίζει την ουτοπία της καταστροφής που, λόγω απελπισίας, κατακλύζει και τυφλώνει τη ψυχή εκείνου που πονάει. Μια απελπισία που προκαλείται από όλα όσα δεν προλάβαμε να ολοκληρώσουμε ή από μια μάχη που δε μπορέσαμε να νικήσουμε ποτέ.


"She asked me name my foe then,


I said the need within some men,


To fight and kill their brothers


Without thought of love or God.."


Η έκφραση «I said the need within some men» συμβολίζει το δράμα όσων ανθρώπων πονάνε και ζητούν απεγνωσμένοι βοήθεια αλλά κανείς δεν ανταποκρίνεται. Πώς θα μπορούσε κανείς να νικήσει μια μάχη (να λύσει ένα μεγάλο πρόβλημα) όταν είναι ή αισθάνεται ολομόναχος; Προφανώς, όση βοήθεια κι αν ζήτησε αυτός ο άντρας, δεν του προσφέρθηκε ποτέ.
Η έκφραση «To fight and kill their brothers» συμβολίζει τον φθόνο και την επιθυμία να εκδικηθούμε όσους δε μας στηρίζουν. Γιατί, ασυναίσθητα, με την πικρία να σιγοβράζει στο λαρύγγι μας, ρίχνουμε την ευθύνη στους γύρω κι αδυνατούμε να δούμε πως το κυρίως πρόβλημα πηγάζει από εμάς τους ίδιους.
Όλο αυτόν τον καιρό, μονάχα ένας πόθος διακατείχε τον άντρα: να καταστρέψει τον εχθρό του! Και σε αυτόν τον – φαινομενικά πρώτο διάλογο – μεταξύ εκείνου και του Θανάτου, ο άντρας συνειδητοποιεί μια φριχτή αλήθεια. Η Μαύρη Λαίδη γνωρίζει ποιος είναι ο εχθρός αυτού του άντρα αλλά, παρόλο αυτά, του ζητάει να τον ονοματίσει. Και τότε, ο άντρας συνειδητοποιεί πως ο εχθρός του δεν είναι οι γύρω του αλλά ο ίδιος του ο εαυτός και οι προσωπικοί του “δαίμονες”. Κι αυτή είναι τελικά η μάχη που δε μπόρεσε να νικήσει ποτέ!


"And I begged her give me horses


To trample down my enemies,


So eager was my passion


To devour this waste of life.."


Το παράπονο του άντρα είναι σπαρακτικό. «Ήμουν τόσο πρόθυμος να γευτώ τη ζωή», εξομολογείται απολογητικά στη Μαύρη Λαίδη. Οι “δαίμονες” όμως, που κυριαρχούσαν τη ψυχή του, δεν τον άφησαν. Και τώρα, που στέκεται πρόσωπο με πρόσωπο με τον Θάνατο, συνειδητοποιεί πως μονάχα μια λύση υπάρχει κι έχει κάνει πλέον την επιλογή του: δεν υπάρχει πια καμία επιθυμία για ζωή!
Έτσι, ο άντρας ζητάει από τη Μαύρη Λαίδη να του δώσει άλογα για να μπορέσει να καταπατήσει τον εχθρό του. Η λέξη «Horses» συμβολίζει το μέσο για την εκπλήρωση του σκοπού του: την αυτοκτονία. Είναι ο μόνος τρόπος για να απαλλαχθεί από τον πόνο, να τον διώξει μακριά. Επομένως, η παραπάνω στροφή συνοψίζεται με τη φράση: «Σε παρακαλώ, επίτρεψέ μου να πεθάνω!»


"But she wouldn't think of Battle that


Reduces men to animals,


So easy to begin


And yet impossible to end.."


Η Μαύρη Λαίδη όμως, αντικρίζοντας το πονεμένο βλέμμα του άντρα, δεν θεωρεί συνετό να πραγματοποιήσει τον πολυπόθητο σκοπό του. Αυτή η μάχη θα έπρεπε να κερδίζεται κι όχι να νικιέται! Άλλωστε, ποιο θα ήταν το νόημα να χαρίζει άλογα στον καθένα που τα ζητάει; Ωωω, θα ήταν τόσο εύκολο για εκείνη! Μα, αν έκανε την αρχή, θα μπορούσε να βάλει κάποτε ένα τέλος;


"For she's the Mother of all Men


Who counselled me so wisely then,


I feared to walk alone again


And asked if she would stay.."


Τότε, μέσα από τη σοφία της Μαύρης Λαίδης, ο άντρας αντιλαμβάνεται το πραγματικό νόημα της ζωής. Και, για πρώτη του φορά, βρίσκει το φως που έψαχνε σε όλη του τη ζωή. Αλλά, ενώ η ελπίδα έχει αρχίζει να πλημμυρίζει την ψυχή του, αισθάνεται φόβο. Με ποιο τρόπο θα ζούσε τη ζωή που για χρόνια απαρνιόταν; Όταν ένα πλάσμα έχει μάθει να ζει στο σκοτάδι, ακόμα και μία αχτίδα φωτός μπορεί να το τυφλώσει.


"Oh, Lady lend your hand outright


And let me rest here at your side.."


Την παρακαλεί, λοιπόν, να μείνει στο πλευρό του. Να μην τον αφήσει μόνο του! Να τον πιάσει από το χέρι, να τον αφήσει να την ακολουθήσει. Η Μαύρη Λαίδη ήταν η μόνη που του μίλησε τόσο σοφά. Ήταν η μόνη που του χάρισε ελπίδα, έστω κι αν δε μπορεί να τη διαχειριστεί. Είναι η μόνη που τον βοήθησε. Κανένας άλλος δεν το έκανε πιο πριν.


"Have faith and trust in peace, she said


And filled my heart with life.."



Η Μαύρη Λαίδη όμως του ζητά να έχει πίστη. Η λέξη «Peace» συμβολίζει την συμφιλίωση με τον εαυτό του, που μόλις άρχισε να ανθίζει μέσα του. Άλλωστε, η πιο τρομαχτική στιγμή είναι εκείνη πριν κάνεις το πρώτο βήμα. Και συνεχίζει να τον συμβουλεύει, λέγοντας:


"There's no strength in numbers,


Have no such misconception,


But when you need me,


Be assured I won't be far away.."


Η λέξη «Numbers» συμβολίζει τα χρόνια που έχουν περάσει. «Μην έχεις αυταπάτες», του τονίζει. «Καμία δύναμη δεν έχουν! Η ψυχή παραμένει αιώνια και, όταν θα έρθει η σωστή ώρα, να είσαι σίγουρος πως θα είμαι εδώ κοντά!»


"Thus having spoke she turned away


And though I found no words to say,


I stood and watched until I saw


Her black coat disappear.."


Και λέγοντάς του τα τελευταία αυτά λόγια, η Μαύρη Λαίδη αρχίζει να απομακρύνεται. Ο άντρας, μη μπορώντας να βρει κάτι άλλο να πει, παρακολουθεί την καπνισμένη φιγούρα της να ξεθωριάζει στον χειμωνιάτικο άνεμο.


"My labour is no easier


But now I know I'm not alone,


I find new heart


Each time I think upon that windy day.."


Χρόνια αργότερα, ο άντρας θυμάται ακόμα εκείνη τη χειμωνιάτικη μέρα. Τη μέρα που πήρε ένα μεγάλο μάθημα ζωής. Ήξερε πως η ζωή του δε θα ήταν εύκολη αλλά, γνωρίζοντας πως δεν είναι πια μόνος, κάθε φορά που θυμόταν τη Μαύρη Λαίδη (εδώ συμβολίζει τη λύτρωση του Θανάτου), έβρισκε δύναμη και προχωρούσε.
Τώρα, ο άντρας στρέφει το πρόσωπό του προς εμάς. Μας κοιτάζει βαθιά, με ένα βλέμμα γεμάτο σοφία, σχηματίζοντας ένα μελαγχολικό χαμόγελο στα χείλη του. Και μας τραγουδάει:


"And if one day she comes to you


Drink deeply from her words so wise,


Take courage from her as your prize


And say hello for me.."


Ahh Ahh Ahh, Ahh Ahh Ahh Ahh!


Επέλεξα να αναλύσω αυτό το τόσο γνωστό τραγούδι των Uriah Heep γιατί το βρίσκω ανατριχιαστικό και συνάμα συναρπαστικό. Αναφέρεται στον Θάνατο και στην αναμέτρησή μας με αυτόν, στην εσωτερική μας ευτυχία και στη μιζέρια της ψυχής ενώ, μέσα από μια ωραία μελωδία και ποιητικούς στίχους, όλα παίρνουν τη μορφή της άγνωστης, μαυροφορεμένης γυναίκας. Καθαρός λυρισμός! Η ατμόσφαιρα αυτού του τραγουδιού δεν είναι συνηθισμένη. Ασυναίσθητα, σε ταξιδεύει έναν Αιώνα πίσω και σου χαρίζει μια απροσδιόριστη αίσθηση φόβου και δέους.

Uriah Heep

Το νόημα του τραγουδιού ανταποκρίνεται στις "κραυγές" των ανθρώπων εκείνων που είναι βυθισμένοι στο σκοτάδι. Προσπαθεί να μετατρέψει τις βίαιες σκέψεις τους σε συμπόνια και να γεμίσει ξανά με ζωή τις σκοτεινές καρδιές τους. Θα μπορούσε να αφιερωθεί σε όλους εκείνους που πάσχουν από βαριά κατάθλιψη. Που οδηγούνται σε τάσεις αυτοκτονίας ή που θεωρούν πως ο Θάνατος είναι η μόνη λύση για να απαλλαχτούν από το βάρος της ψυχής τους. Θα μπορούσε να αφιερωθεί και σε όλους εκείνους που δε μπορούν – ή κατά βάθος δεν θέλουν – να απεμπλακούν από τις ναρκωτικές ουσίες/αλκοόλ και, κάθε φορά που παίρνουν τη δόση τους, κάνουν ένα βήμα προς τον Θάνατο. Κι ίσως να νιώθουν καλά με αυτό! Η ζωή για κάποιους είναι δυσβάσταχτη και βυθίζονται ολοένα και περισσότερο στην απελπισία. Κι ίσως να μην έχουν βοήθεια από κανέναν για να τους επαναφέρει στην επιφάνεια. Κι ολοένα πνίγονται.. πνίγονται από το φαρμακωμένο παράπονο πως είναι μόνοι.
         Η “Μαύρη Λαίδη”, αργά ή γρήγορα, θα μας επισκεφθεί όλους. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να συμφιλιωθούμε με τους προσωπικούς μας “δαίμονες” και να ζήσουμε τη ζωή μας με αυθεντικότητα και πάθος. Αλλιώς, τι νόημα έχει; Έτσι, όταν έρθει εκείνη η ώρα και η “Μαύρη Λαίδη” απλώσει το χέρι της και μας ζητήσει να την ακολουθήσουμε, θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι. Χορτασμένοι από την ζωή!
Κι όταν πιάσεις το κρύο χέρι της, τι πιο όμορφο να γυρίσεις το κεφάλι σου προς τα πίσω και να κοιτάξεις για τελευταία φορά το παρελθόν σου, τη ζωή σου ολόκληρη; Έχεις αναρωτηθεί αν θα είσαι ικανοποιημένος από την εικόνα που θα αντικρίσεις; Αν ναι, τότε σφίξε το χέρι της, χαμογέλασε κι ακολούθησέ τη με θάρρος. Αν όχι, θυμήσου.. είναι πάντα εδώ κοντά!

© Μαριάνθη Ηλ. Αντωνίου